Sztabin, podlaskie

Dookoła „centrum Europy”

Jak wypocząć na terenie Biebrzańskiego Parku Narodowego? Nic prostszego, należy zaklepać sobie pobyt w jednej z kwater agroturystycznych, a następnie wybrać się na kilkudniową wycieczkę rowerową, oferowaną przez gospodarstwa agroturystyczne Doliny Górnej Biebrzy.

Wycieczkę można rozpocząć w każdej chwili, z dowolnie wybranej przez Turystę kwatery. Wszędzie czekają na Gości: rowery, mapka z opisem trasy i miejsc godnych uwagi, domowe jedzenie, natryski, noclegi w namiotach (pokoje gościnne tylko przy wcześniejszej rezerwacji) oraz gwarancja miłego i sympatycznego spędzenia czasu.
Długość całej trasy wynosi od 87 km do 191 km.

Sztabin - Hamulka (10 km)

Małowista - Trzyrzeczki - Leśniczówka Trzyrzeczki

Na całej długości tej trasy można spotkać liczne bunkry radzieckie z 1942 r. Jest to Grodzieński Rejon Umocniony - fragment "Linii Mołotowa".
Leśniczówka Trzyrzeczki - zaprasza na ścieżkę przyrodniczą "LAS" o dł. 3,2 km (teren BPN).

Sztabin – Hamulka (25 km)

Krasnoborki - Jasionowo - Krasnybór - Jastrzębna I - Kamienna Stara - Kamienna Nowa

Krasnybór - zał. w 1506r. przez Fiedkę Bohdanowicza Chreptowicza; w XVI-XVII w. centrum dóbr Chreptowiczów. Kościół pozakonny p.w. Zwiastowania NMP, jeden z najstarszych na Podlasiu (1584-89 r.) fundacji Adama Chreptowicza, murowany, gotycko-renesansowy, na rzucie krzyża greckiego; od II połowy XVI w. do 1825 r. siedziba zakonów: bazylianów, bernardynów, i dominikanów. Obok kościół pod wezwaniem Św. Rocha z 1870 r.; Żeliwny nagrobek Wiktorii Wierzbickiej Rymaszewskiej z huty K. Brzostowskiego; pomnik poległych powstańców styczniowych z partii Konstantego Ramotowskiego "Wawra" w kwietniu 1863 r.
Na cmentarzu pomnik z nazwiskami 44 ofiar zbrodni NKWD i UB z obławy lipcowej 1945 r.
Kamienna Nowa - most kolejowy na rzece Biebrzy wybudowany w 1886r. Fundamenty mostu budowane w kesonach posadowione na głębokości 25 m; w 1945r. most zostaje zniszczony, odbudowany w latach 1955-57. Zachował się również dworzec kolejowy murowany z końca XIX wieku.
Kamienna Stara - drewniany kościół pw. Anny z XVI w. jest najstarszym obiektem sakralnym na Podlasiu. Kościół ufundowany przez Piotra Wiesiołowskiego - dzierżawcę leśnictwa perstuńskiego i nowodworskiego, a później marszałka nadwornego litewskiego. Do dnia dzisiejszego zachowały się pozostałości dworu - letniej rezydencji. Obok kościoła znajduje się grób gen. Nikodema Sulika, bohatera bitwy pod Monte Cassino, prochy generała sprowadzono z Londynu w 1993 r. Drewniany wiatrak holender z 1902 r.

Hamulka – Okopy (20 km)

Kuderewszczyzna - Zwierzyniec Wielki - Lewki - Grodzisk - Kiersnówka - Leśniki - Laudańszczyzna

Na szlaku widzimy umocnienia z okresu II wojny. Są to schrony przeciwpancerne usytuowane w okolicy wsi Hamulka i Kuderewszczyzna
Grodzisk- kopce Jaćwingów; ruiny dworu.

Hamulka – Okopy (33 km)

Miedzianowo - Dąbrowa Białostocka - Stock - Rżźanystok - Suchodolina - Jałówka - Leszczany

Dąbrowa Białostocka - wieś królewska z 1558r.; prawa miejskie otrzymała w 1775 r. Zabytki: kościół katolicki p.w. Św. Stanisława z 1905r.; cerkiew prawosławna; cmentarz Żydowski.
Różanystok - położony tu majątek w XVII wieku był własnością rodu Tyszkiewiczów; w wybudowanym przez o.o. dominikanów w 1794r. klasztorze znajduje się cudowny obraz Matki Bożej z Dzieciątkiem z 1652r.
Suchodolina - rośnie tu lipa, której wiek szacuje się na 300 lat. W naturalnej wnęce znajduje się kapliczka z figurką Matki Boskiej; drzewo uznane jako "pomnik przyrody prawem chroniony 237".

Okopy – Kopytkowow (25 km)

Suchowola - Karpowicze - Zabiele - Dolistowo - Jasionowo

Okopy - nazwa wsi pochodzi od wzgórz morenowych, które z daleka sprawiają wrażenie umocnień fortyfikacyjnych. Miejsce urodzin ks. Jerzego Popiełuszki.
Suchowola - początek osadnictwa XVI w. W roku 1678 August II ustanowił przywilej zezwalający Żydom na osiedlanie się i prowadzenie handlu co przyczyniło się do rozwoju wsi. W roku 1775 kartograf królewski Szymon Antoni Sobierajski w Suchowoli wyznaczył Środek Europy. Głaz narzutowy pod Łukiem Papieskim wyznacza jego umowne miejsce. W roku 1776 sprowadzili się do Suchowoli Tatarzy, których potomkowie mieszkają tutaj do dzisiaj. Zachowali oni swoją religię i tradycje, chociaż zawsze czuli się Polakami.
Karpowicze - należy do najstarszych wsi między Biebrzą a Narwią. Właściciele Karpowicz wznieśli tu kościół w roku 1617, który przetrwał do roku 1865.; kapliczka murowana z 1910 r.
Zabiele - drewniane wiatraki holendry z lat 1928 i 1955; w pobliżu wsi stanowisko archeologiczne - cmentarzysko.

Okopy – Kopytkowo (65 km)

Suchowola - Karpowicze - Osowiec Twierdza - Goniądz - Wroceń – Dolistowo St. - Jasionowo

Osowiec Twierdza - ogromny system carskich fortyfikacji z przełomu XIX i XX w. Mimo szeregu ataków, twierdza nigdy nie została zdobyta. Podobno też, gazów bojowych użyto po raz pierwszy nie pod Ypres na pograniczu francusko - belgijskim, lecz właśnie pod Osowcem. Właśnie w fosach twierdzy Osowiec zaczęto odbudowę populacji bobra, praktycznie wytępionego przed II wojną światową.
Goniądz - plaża, przystań kajakowa, największa karczma w Polsce kryta strzechą.
Dolistowo Stare - w roku 1536 polował tu Kazimierz Jagiellończyk. Zabytki: klasycystyczny kościół pw. Wawrzyńca z 1771 r. ufundowany przez Izabelę Branicką; XIX-wieczna dzwonnica z dzwonem z 1692 r.; plebania z 1935 r. zbudowana w stylu dworku. W ołtarzu głównym znajduje się słynąca Łaskami Pasja Chrystusa. Rzeźba jest barokowa, a miejscowa legenda utrzymuje, że wyłowiono ją z Biebrzy.

Kopytkowow – Jaziewo (17 km)

Jasionowo - Dębowo - Jagłowo

Jasionowo - wieś osaczników. W czasie II wojny światowej spalona przez Niemców;
Dębowo - pierwsza jednokomorowa śluza Kanału Augustowskiego, bezcennego na skalę światową zabytku budownictwa i architektury wodnej, zbudowany w latach 1826-1838.
Jagłowo - jedna z najwcześniej założonych wsi nad środkową Biebrzą z 1596r. Zabytki: charakterystyczna drewniana zabudowa /żywy skansen/; kaplica p.w. Matki Bożej Królowej Pokoju.

Kopytkowo – Jaziewo (40 km)

"Czerwone Bagno" - Leśniczówka Grzędy - szlakiem konnym do Orzechówki - Tajenko - Śluza Sosnowo - Kopiec - Wrotki

Szlak dla zaawansowanych bardzo atrakcyjny. Prowadzi prawie w całości przez BPN. Rezerwat "Czerwone Bagno" - został założony w 1926 roku, by chronić naturalną ostoję łosia i kilka sztuk tego gatunku, które przetrwały II wojnę światową w niedostępnych zakątkach "Czerwonego Bagna". Dzięki zabiegom restytucyjnym dało początek odtworzonej z sukcesem polskiej populacji tego gatunku. Lasy "Czerwonego Bagna" były w okresie walk narodowowyzwoleńczych schronieniem i terenem działań powstańców, podobnie jak podczas drugiej wojny światowej - ugrupowań partyzanckich AK.
Przy Leśniczówce Grzędy zaczyna się szlak konny, który poprowadzi nas drogami leśnymi /l5 km/ do śluzy Sosnowo na Kanale Augustowskim; dalej drogą szutrową /4 km/ do wsi Kopiec; skręcamy w prawo /3 km/ do wsi Wrotki; we Wrotkach odbijamy na prawo /5km/ do Jaziewa.

Jaziewo – Sztabin (15 km)

Jaziewo - Wrotki - Jaminy - Czarniewo - Sztabin

Wrotki - nieduża malownicza wieś otoczona lasem; w połowie drogi Wrotki - Jaminy figura Matki Boskiej - poświęcona leśnikom.
Jaminy - zał. w XVII w.; drewniany kościół pw. Mateusza Apostoła z ok. 1775r. o konstrukcji zrębowej, przeniesiony w 1845r. z Augustowa; w ołtarzu obraz Św. Trójcy; obok kościoła krzyż poświęcony 24 mieszkańcom rozstrzelanym przez Niemców 20.06.1944r.; pomnik żołnierzy niemieckich z I wojny światowej z 1915r.; pomnik z wyrytymi 30 nazwiskami ofiar zbrodni UB i NKWD z obławy 14.07.1945r. na działaczy podziemia; żeliwne nagrobki i krzyże z huty Karola Brzostowskiego.
Czarniewo - wieś położona na skarpie z pięknym widokiem na Dolinę Biebrzy. Pobojna Góra najprawdopodobniej cmentarzysko Jaćwingów.
Sztabin - zał. w 1598r. przez Adama Chreptowicza pod nazwą Osinki; za Joachima Chreptowicza w XVII w. jako miasto, prawa miejskie utraciło w 1897r. Zabytki: neogotycki kościół pw. Jakuba Apostoła z 1905-1910r. wzniesiony z fundacji Sztabińskiej K. Brzostowskiego; kamienny zegar słoneczny; żeliwne popiersie Joachima Chreptowicza odlane przez wnuka hr. Karola Brzostowskiego; w szkole sala z pamiątkami po Rzeczpospolitej Sztabińskiej; Izba Regionalna koło kościoła; przy drodze Lipsk - Białystok tablica upamiętniająca rozstrzelanych przez Niemców 30 Polaków we wrześniu 1943r.; na Rynku płyta upamiętniająca 7 os. poległych w ok. Sztabina w latach 1945-49 w walce o utrwalenie władzy ludowej, położona w XX rocznicę powstania PRL.

Jaziewo – Sztabin (28 km)

Wrotki - Kopiec - Promiski - Gabowe Grądy - Bór - Twardy Róg – Komaszówka (jez. Kolno) - Chomaszewo - Huta - Fiedorowizna - Ewy

Bór i Gabowe Grąy - to wsie z 1867 r. zamieszkałe przez ludność pochodzenia rosyjskiego, wiary prawosławnej w wersji staroobrzędowców; po lewej stronie widać drewnianą molennę - Świątynię wyznawców starego obrzędu prawosławnego, zbudowaną na wzór zniszczonej podczas II wojny światowej; obok molenny stoi okazały kamienny pomnik poświęcony pamięci staroobrzędowców, którzy polegli w czasie II wojny światowej.
Twardy Róg - dawna osada strzelecka; jezioro Kolno (najpłytsze jezioro w Polsce), które od 1960r. jest rezerwatem przyrody.
Huta - w latach 1820-90 mieściły się tutaj zakłady przemysłowe i domki robotników tzw. Rzeczpospolitej Sztabińskiej; przy żelaznym krzyżu, mieściła się od 1825r. huta żelaza z wielkim piecem i nagrzewnicą cylindryczną poruszaną maszyną parową, odlewano tu ciekawe pod względem artystycznym żeliwne nagrobki, balkony i części do Kanału Augustowskiego; zakład produkujący maszyny rolnicze m.in. sieczkarnie, kieraty, wialnie, młockarnie, pługi, dojarki do krów maszynki do obierania ziemniaków i do bicia masła, koparki elewatorowe do ziemniaków; w 1819 r. postawiono tam hutę szkła, produkującą opakowania dla działającej w niedalekim Cisewie gorzelni i browaru; Według prof. J Bartysia, znawcy i badacza historii kultury materiałowej, był to jeden z większych obiektów tego typu w kraju. Brzostowski wprowadził w nim własnego pomysłu piece szklarskie z żeliwa, wyłożone warstwą ogniotrwałą. Jeszcze do momentu przeprowadzonej w 1933r. komasacji gruntów, plac otaczały regularnie domki wieśniaków (potomków robotników sprowadzonych tu z Saksonii i Prus); przebiegał od 1851r. pierwszy w Europie kontynentalny (!) telegraf, łączy biuro fabryczne w domu z zakładami hr. Karola Brzostowskiego (1796-1854).
Wyczerpujące informacje można uzyskać na stronie www.agroturbiebrza.fr.pl

Gość